آب انبار لنگر

آب انبار لنگر که بر آن بنایی آجری برپاست فضایی است با پلان مستطیل شکل و گنبدی دورچین به صورت شلجمی

(حجمی شبیه شلغم، از انواع گنبدهای پیازی و تیزه دار، فرهنگ واژه های معماری سنتی ایران )

فضای داخلی آن دارای حوضچه ای مستطیل شکل است که در گذشته سمت غربی آن دارای دو ایوان بوده

و ضلع شرقی نیز تالارها و اتاق هایی داشتنه است، به این ترتیب محل مناسبی برای آسایش و اتراق مسافران فراهم می شد.

این بنا دارای یک حوضچه مربع شکل است که با ملات آجر و ساروج کار شده است .

در فضای داخلی آب انبار و در زیر گنبد فیلپوشهایی برای تبدیل فضای چهارگوش به دایره ای تعبیه شده

که چهار تا در گوشه ها و چهار تای دیگر در هر یک از اضلاع آن قرار دارد. ورودی اصلی این آب انبار در ضلع جنوبی آن قرار دارد

و یک طاق دیگری به صورت قرینه در مقابل ورودی و در ضلع شمالی قرار گرفته است. این بنا با مصالح آجر به ابعاد 5*25*25 و ملات ماسه و گچ ساخته شده است.

امروزه با سلسله تغییراتی که در فضای آب انبار به ویژه در مخزن آن صورت گرفته است

بر طبق کتیبه موجود و ماده تاریخ مصرع آخر ابیات ،‌بنا در سال 1010 ه ق با تلاش شخصی به نام « فیروز جنگ ابن حسین » از بزرگان دوران شاه عباسی صفوی ساخته شده است . اما ورودی به اوایل دوران معاصر است . در کتیبه زیر پوشش ایوان با خط نستعلیق برجسته به قلم علیرضا عباسی از خوش نویسان مشهور این دوره نوشته شده است .

“در زمان شه جهان عباس فخر اولاد سید کونین
یکی از بنده گان درگاهش خان فیروز جنگ ابن حسین
ساخت حوضی برای تشنه لبان که از آن جام یافت زینت و زین
بی تاریخ این خجسته بنا که بود آب زندگانی را عین
زد صلا خضر جام کی تشنه « دم آبی بخور بیاد حسین”

کتیبه دیگر این آب انبار اشاره به مرمت آن در دوره ناصر الدین شاه قاجار دارد.

“هو ساعی تعمیر جدید و کتبه مرتضی الجامی الاحمدی علی بد الحقیر المذنب استاد امام قلی همدانی در ابتدا جلوس نصر الدین شاه قاجار 1262 ه ق”

 علاوه بر بنای آب انبار ایوانچه هایی که در طرفین و فضاهایی که در بخش فوقانی ایجاد شده محل اقامت مسافران ، ارادتمندان و زائران شیخ جام بوده است . از طرفی بناهای ساخته شده بر روی آب انبار گویا تا 90 سال پیش به عنوان مکتب خانه مورد استفاده قرار گرفته و از آن به بعد مکانی برای اسکان مدرسین شده است . و در حال حاضر به عنوان مکان اداری میراث فرهنگی تربت جام شناخته می شود .

نوع معماری

آب انبار لنگر بنای آجری بزرگی به عرض ۱۸ و طول ۲۴ و عمق آبگیر ۶ متر است. ارتفاع پوشش گنبدی آن انبار از کف زمین نیز به ۹ متر می‌رسد. این منبع حدود ۱۳۲ متر مساحت دارد و تقریباً ۲۰۰۰ متر مکعب آب را در خود جای می‌دهد. در جانب شمالی و جنوبی بنا دو غرفه آجری ساخته شده که در یکی از آنها پلکان آجری برای دسترس به آب قرار دارد. پله‌ها در عمق منبع و داخل آب ادامه پیدا می‌کند تا هر قدر سطح آب پایین رود، بتوان به آن دست یافت. غرفه دیگری که کوچک‌تر و تقریباً قرینه غرفه پلکان دار است، برای استحکام پشت بند پوشش بنا، ساخته شده‌است. احتمال دارد این بنا از ساخته‌های امیرعلی شیرنوایی، وزیر دانشمند و خیر سلطان حسین بایقرا باشد.

این مکان تبدیل به دفتر تولیت مزار شیخ الاسلام احمد جامی شده است و قسمت پایین آن تبدیل به کتابخانه شده است.

یکی از بزرگترین گنبدهای آب انبار در ایران را داراست

اینستاگرام