ارگ زوارم

از آثار تاریخی با ارزش زوارم تپه ارگ یا همان قلعه می باشد

قزلر قلعه، دژی محکم و تسخیرناپذیر است که در بلندترین نقطه ارتفاعات روستا ساخته شده است

و راهی صعب ‏العبور و دیوارهای قطور سنگی دارد.

قزلر قلعه به معنی دختر قلعه یا قلعه دختران است و به معنی قلعه فتح نشده می‏ باشد.

تپه ارگ زوارم جزو آثار باستانی و تاریخی ایران هست

این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۴۶۵۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 قدمت ارگ زوارم اواخردوره ساسانی ذکر گردیده است

صنیع الدوله (وزیر و همراه ناصرالدین شاه در سفر دوم خراسان) در کتاب مطلع الشمس تپه ارگ زوارم را دست ریز معرفی نموده است

که البته مرتکب اشتباه شده است.

ضلع غربی تپه ارگ را “شروند” میگوییم ،که درست ان “شهر بند” است یعنی دروازه و ورودی شهر.در گذشته بالای تپه قلعه وجود داشته

و درون تپه مشتمل بر راهروها و دالان هایی رمز الود در جهات مختلف است که کاربرد های ان بعنوان مخفیگاه

و دسترسی به بیرون قلعه و منازل اطراف بوده است ،

با کاوش و تحقیقات علمی، بسیاری از حلقه های مفقوده تاریخ این منطقه و زوارم قابل رمز گشایی است.

اما متاسفانه این مکان تاریخی نیز مانند دیگر گنجینه های تاریخی به دست فراموشی سپرده شده

و نهایت ارگ زوارم فقط در سطح ثبت ملی روی کاغذ باقی مانده است.

سفر ناصرالدین شاه به شیروان و سکنی شدن در روستای زوارم به قلم خودش شرح زیر می نویسد :

در چهارشنبه 26 رمضان می آید به کالسکه نشتیم راندیم

به دره افتادیم که طرفین آن تپه های خاکی و کوههای مختصری داشت دست چپ مزرعه سر راه مرسوم به شورجه ((شورک عبدآباد )) که قلعه کوچک وچهار پنج رعیت داشت یک درخت بید کوچک هم داشت کبک و تیهوی زیادی امروز در عرض راه دیده شد .

قدری که از شورجه دور شویم طرف دست راست در جلگه دهی پیدا بود که اسمش را آب دوه ((عبد آباد )) می گفتند از همین جا گردنه بود

اگرچه سنگ و پرتگاه نداشت ولی رفتن کالسکه اشکال داشت .

از آنجا سوار اسب شدیم همه جا دیگر تا گردنه پست و بلندی است از گردنه که بالا آمدیم دره ی بز آباد پیدا است که همینجا منزل است سمت دست راست ده زوارم بز آباد است .

همین دو ده در انتهای دره عبد آباد که منزل امروز است واقع است

زوارم دارای دهی است معتبر دارای سیسصد خانوار رعیت و باغات بسیار دارد .

رود خانه ی آبی از دره زوارم جاریست که تمام زراعت و محصول این ده از این آب استفاده می کنند.

و زوارم متصل به دره بز آباد ((فجرآباد ))است .

و پنجشنبه 27 رمضان برای تماشای ده زورم شجاع الدوله و ابراهیم خان نایب جلو افتاده بود

و نیم فرسنگی که راندیم به اول بوستان و باغات زوارم افتادیم و باغات و بوستانهای زیادی ……..

و چهار پنج فرسنگ اب از ده جاریست باغاتش مثل جنگل است همه جا از سایه درخت می رفتیم تا رسیدیم به آبادی و عمارت ده .

شجاع الدوله در سمت چپ باغی را نشان داد که چشمه دارد  به قولی (( باغ مذکور باغ معروف شاهپورخان نگهبان است

ولی به قول بزرگان باغ چهار حوض مجید خان حمیدی می باشد )) این را تاریخ مربوط بیان میکند پیاده شده داخل باغ شدیم

باغ پر درختی بود حوض ابی صاف داشت

که چشمه از میان همان می جوشید ساهی سیاه زیادی داشت آفتابگردان زدند ناهار خوردیم و بعد از ناهار برخاسته

و پیاده قدری راه رفته از آب دره که میان ده بود گذشتیم آن طرف خانه ی مرتضی بیک مین باشی بود که از طایفه ی ترک بود ، خود مرتضی بیک نایب

زوارم است و مین باشی پدرش حاکم شیروان است ،

خانه ی با روحی بود مثل همان باغی که ناهار خوردیم چشمه ی آب ماهی دار وسط حیاتش داشت .

((چشمه ی مذکور نیز در غرب درمانگاه واقع است که آب لوله کشی این ده از این چشمه تامین می گردد

قدری ایستاده تماشا کرده و به سوار شده راندیم و به طرف بالای ده از آبادی خارج شده

هرچه رفتیم آب و باغات و درختان با صفا و سبزه زارهای خوب بود کم کم این دره تنگ می شد .

توی سبزه زاری که بعضی اشجار هم داشت فرمودیم آفتابگردان زدند .

مرتضی بیک قلعه بیگی عرض می کرد از این دره به قدر نیم فرسنگی که بالا می رود آبشار است

و اشجار هم دارد ((منظور چشمه ی اوچ دوستی یا آبار نزدیک به خان در راه میهن است .

تنگه که بالا می رود به تخت میرزامی رسدواز آنجابه روئین واسفراین راه است .

اینجا میوه جات خوب از قبیل شاه توت و انگور وسیب قرمز ممتاز و فندق و..وجود دارد.

در این سفرنامه دوم خود ناصرالدین شاه زوارم 350 خانوار وشیروان را 300 خانوار بیان می کند.

رودخانه پر آب زوارم میان روستا جریان دارد.

روستای زوارم قدمتی هفتصد ساله دارد و در گذشته مرکز خان‏نشین منطقه بوده است.

از جمله حاکمان و خوانین معروف آن، می‏توان به الهیار خان مین باشی،

شاهرخ خان (از حاکمان شیروان)، مرتضی بیک و شاهپورخان نگهبان اشاره کرد.

تپه دست ریزارک و قزلرقلعه نشانگر استقرار و قدمت روستای زوارم می‏باشد.

اسم روستا، در گذشته «دواُ لدِرِم» بوده است که بعدها به زوارم به معنی دره بهشت تغییر نام یافته است.

اینستاگرام