قلعه رودخان

قلعه رودخان یا قلعه حسامی نام قلعه‌ای است متعلق به دوره امپراتوری ساسانی که بر فراز ارتفاعات جنگلی شهرستان فومن در روستای رودخان ساخته شده و ۲٫۶ هکتار مساحت و ۶۵ برج و بارو و دیواری به طول ۱۵۰۰ متر دارد دژ رودخان در ۳۰ کیلومتری شهر فومن است. برخی کارشناسان، ساخت قلعه را در دوران ساسانیان و مقارن با حمله تازیان به ایران دانسته‌اند.

مشخصات قلعه

این قلعه با ۲٫۶ هکتار مساحت بر فراز ارتفاعات روستای رودخان قرار دارد. دیوار قلعه ۱۵۰۰ متر طول دارد و در آن ۶۵ برج و بارو قرار گرفته‌است. فاصله مستقیم قلعه تا شهر ماکلوان ۲۵ کیلومتر، تا ماسوله ۴۵ کیلومتر و تا شفت ۲۰ کیلومتر است. اما از مسیر اصلی و آسفالته مسافت قلعه تا فومن ۲۵ کیلومتر، تا ماکلوان تقریباً ۳۵ کیلومتر و تا ماسوله ۶۰ کیلومتر است. این قلعه در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر ارتفاع از سطح دریا واقع شده و در کنار آن رودی با همین نام جاری است.

این دژ با ارزش تاریخی که دارد بنابر ساختار، معماری و ویژگی‌های استراتژیکی و رزمی، در ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ خورشیدی، به شماره ۳/۱۵۴۹ در فهرست آثار تاریخی و ملی ثبت شد.

مسیر

رسیدن به قلعه رودخان، جاده‌ای پر پیچ و خم در حاشیه رودخانه‌ای است که در انتها به جنگلی شگفت‌انگیز می‌رسد‌،

در انتهای جنگل در هنگام ورود به این سرسبزی وصف ناپذیر، بهتر است خودتان را برای پیاده روی هیجان انگیزی تا اعماق جنگل آماده کنید که آغاز ماجراجویی به سوی قلعه‌ای خیره کننده در دل این جنگل زیبا است.

باید هزار پله معروف این قلعه را بپیمایید تا به بلندای این قلعه برسید،

پله‌های سنگی متعددی که در کنار رودخانه‌های خروشان، جنگل و انبوه درختان بلند سر به فلک کشیده، باید پیموده شوند در ابتدای راه، شاید مسیر، سخت و دشوار به نظر برسد

این قلعه تماشایی در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی فومن در نزدیکی روستای رودخان، بر فراز ارتفاعات جنگلی منطقه حیدرآلات و در میان جنگلی انبوه جای گرفته است.

ارتفاع قلعه رودخان از سطح دریا بین ۶۵۵ تا ۷۱۵ متر است.
قلعه‌رودخان، قلعه مستحکمی است که نمونه‌ای از معماری هوشمندانه و استراتژیک را از گذشته‌های دور به نمایش گذاشته

و نمونه بی‌نقصی از دژهای نظامی گذشته است

جالب است بدانید که این قلعه مستحکم از تخریب دوران حمله اعراب به ایران جان سالم به در برده

و با توجه به موقعیت مکانی فوق العاده و استراتژیکی که داشته، در دوره‌های مختلف محل فرمان‌روایی حاکمان گیلان بوده است.

تاریخچه

درباره ی تاریخچه قلعه رودخان اختلاف نظراتی دیده می شود برخی معتقدند که بنای اولیه مربوط به عصر ساسانیان یا اوایل دوره اسلامی بوده و در زمان سلجوقیان این مکان مرمت و بازسازی شده و حتی یکی از پایگاه‌های اسماعیلیان بوده است.

قلعه رودخان مرکز فرمانروایی بسیاری از فرمانروایان گیلان و رشت نیز بوده و تا دوره زندیه از آن استفاده شده است؛ چنانچه هدایت خان، حاکم فومن نیز در سال ۱۱۷۵ هجری قمری در زمان قیامش علیه کریم خان، به تعمیر این قلعه پرداخت.

دور تا دور قلعه ۴۲ برج دیدبانی برای نگهبانی و محافظت از ساکنان قلعه وجود دارد

که درون دیوارها و برج‌های این قلعه روزنه هایی تعبیه شده که محلی برای تیر اندازی و ریختن مواد مذاب بر روی لشکر دشمن بوده‌اند.

در نزدیکی قلعه رودخان و در سمت راست آن رودخانه‌ای به نام رخون جریان دارد به همین دلیل به این قلعه رودخان گفته می‌شود.

مردمان محلی این منطقه به آن قله رخون و به‌طور رسمی قلعه رودخون می‌گویند.

نام گذاری

در گذشته قلعه رودخان با نام دژ رودگان یا روگان شناخته می‌شده؛ یعنی «دژی در کنار رود» و به مروز زمان به رودخان تغییر پیدا کرده است.

همچنین از آن جایی که این قله روی پهنه بین دو قله با ارتفاعات مختلف بنا شده، تعداد زیادی پله در داخل قلعه برای دسترسی به قسمت‌های مختلف آن ساخته شده است که باعث شده این مکان به‌عنوان قلعه هزار پله نیز شناخته می‌شود.

حسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز از دیگر اسامی این قلعه اعجاب‌انگیز است.
قلعه رودخان با وجود عظمتی که دارد تا سال ۱۸۳۰ میلادی ناشناخته بود

تا اینکه در این سال، آلکساندر بوریکو خوچکو Aleksander Borejko Chodźko؛ محقق ایران‌شناس لهستانی، زمانی در نوشته‌های خود به آن اشاره کرد.

او درباره قلعه رودخان چنین نوشته است:

(دژی است بر بالای کوهی در قسمت علیای رودخانه‌ای به همین نام، بام آن سنگی است و طرفین ورودی دارای دو برج دفاعی مستحکم است

بر کتیبه سردر ورودی آن حک شده است که این قلعه برای نخستین بار در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری برای سلطان حسام الدین امیر دباج بن امیر علاءالدین اسحق تجدید بنا شده است.)

نام های دیگر

مجموع تعداد پله‌های تاریخی داخل قلعه و پله‌های جدیدی که برای گردشگران و به منظور دسترسی به قلعه ساخته شده‌اند، به ۱۶۰۰ پله می‌رسد. پله‌های اصلی در طی کاوش‌های باستان‌شناسی در امتداد دیوارها و برج‌ها از زیر خاک بیرون کشیده شده است

که تعداد آن‌ها به ۹۳۵ پله می‌رسد؛ برای همین این مکان به قلعه هزار پله معروف است.

قلعه رودخان با ۶/۲ هکتار مساحت، حدود ۵۰۰ متر طول دارد که در برخی نقاط عرضی متفاوت دارد. بلندی برج و باروهای آن نیز به ۱۵۰۰ متر می‌رسد. مصالح به کار رفته در ساخت این قلعه آجر و سنگ است.

توصیف قلعه

این قلعه به‌ طور کلی از دو قسمت ارگ و قورخانه تشکیل شده که ارگ محل شاه‌نشین قلعه رودخان و حرم‌سرا و قورخانه محل فعالیت‌های نظامی و زندگی سربازان بوده است.

ارگ در قسمت غربی در دو طبقه و از آجر ساخته شده و قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بر اطراف قلعه مسلط هستند.
چون قلعه روی دو قله بنا شده به سه بخش شرقی، میانی و غربی تقسیم شده:

بخش شرقی: این قسمت که با دروازه‌ای از سایر قسمت‌ها جدا می‌شود

روی یک تپه‌ ۶۷۰ متری قرار دارد و بیشتر بناهای آن جنبه‌ نظامی دارد

و شامل دروازه‌‌ ورودی، زندان، در اضطراری و تعدادی واحد مسکونی و دو برج بزرگ است.

بخش میانی: قسمت میانی در پایین‌ترین سطح قلعه قرارگرفته دروازه‌ی اصلی را در بردارد.

بخش غربی: نهایتا قسمت غربی که روی شیب تند کوه بنا شده است

بخش های قلعه

شامل بخش‌هایی نظیر دروازه‌‌ی ورودی، آب‌انبار، آبریزگاه، سردخانه، شاه‌نشین و تعدادی واحدهای مسکونی است.

در ورودی قلعه رودخان در ضلع شمالی است و دو طرف آن دو برج عظیم قرار دارد

و کتیبه‌ای که اکنون در موزه‌ رشت نگهداری می‌شود، بالای آن بوده است.

برج‌های دیده‌بانی دورتادور قلعه وجود دارند که در پایین توپر و در بالا تو خالی هستند

اتاق‌های هشت ضلعی آن‌ها در بالا با طاق‌های گنبدی پوشانده شده‌اند.

داخل دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب‌دار وجود دارد که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی در نظر گرفته شده بودند.

برخی از این برج‌ها دارای دو طبقه هستند که سقف تعدادی از آن‌ها چوبی است

و درون آن‌ها اجاق و دودکش وجود دارد که در سرمای زمستان به اسکان بهتر سربازان کمک می‌کرده است.

اطلاعات کلی قلعه

مهم‌ترین بنای قسمت غربی این قلعه شاه‌نشین است که در بالاترین بخش قلعه ساخته شده است

و از لحاظ ساختار با دیگر قسمت‌ها متفاوت است.

دارای دو بخش تحتانی، فوقانی و تراس است که این تراس مکان مناسبی برای تماشای قلعه است.

به‌علاوه چشمه‌ آبی که قبلا منبع اصلی تأمین آب قلعه بوده (که می‌گویند از ییلاق زردخونی آورده‌اند) در گذشته در حیاط آن دیده می‌شده است که پس از زلزله‌ سال ۱۳۶۹ گیلان خشک شد و بعدها مجددا توسط میراث‌فرهنگی این استان احیا شد.

در انتهای شمال شرقی قلعه یک ساختمان دو طبقه‌ بسیار زیبا وجود دارد

و در ضلع جنوبی آن کوهی قرار دارد که غاری در آن دیده می‌شود

به گفته‌ مردم محلی قبلا محل استقرار نگهبانان بوده است تا در صورت بروز حمله به قلعه علامت دهند.

با اینکه بخش‌های زیادی از این قلعه‌ زیبا که در سال ۱۳۵۴ به ثبت آثار ملی و تاریخی رسیده است، از بین رفته اما کماکان یک مکان زیبا و دیدنی برای گردشگران است.

بازارچه قلعه رودخان

در ابتدای مسیر صعود به قلعه رودخان و کمی جلوتر از پارکینگ، بازارچه ای وجود دارد

که به‌محض رسیدن به این مکان، آن را می‌بینید و شاید یاد خانه‌های کره‌ای و چینی بیافتید.

در این بازار همچنین می‌توانید با پوشیدن لباس‌های رنگی و زیبای گیلکی

لحظات شاد و زیبایتان را برای همیشه در قاب عکس‌هایی ماندگار ثبت کنید.

• فاصله قلعه رودخان از تهران: پنج ساعت و ۳۰ دقیقه

• فاصله قلعه رودخان از رشت: یک ساعت و ۱۵ دقیقه

• فاصله قلعه رودخان از ماسال: یک ساعت و ۱۵ دقیقه

• فاصله قلعه رودخان تا ماسوله: یک ساعت و ۱۵ دقیقه

• فاصله فومن تا قلعه رودخان: ۳۵ دقیقه

اینستاگرام